ადრექრისტიანული სასულიერო მწერლობის უმნიშვნელოვანესი წარმომადგენლის, IV საუკუნის კაპადოკიელი მამის, გრიგოლ ღვთისმეტყველის (ნაზიანზელის) ლიტერატურულ მემკვიდრეობას მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს შუა საუკუნეების ქართულ აზროვნებასა და მწიგნობრულ კულტურაში.
მაქსიმე აღმსარებელი (ჩვ. წ. 580 – 662 წწ.) – დიდი საეკლესიო მამა და ღვთისმეტყველი - ადრებიზანტიური ეპოქის მნიშვნელოვანი მოღვაწეა, რომლის თხზულებებმა და ნააზრევმა უდიდესი გავლენა მოახდინა შუა საუკუნეების ფილოსოფიურ და თეოლოგიურ აზროვნებაზე. მისი წოდება – „აღმსარებელი“ – საკუთარი ცხოვრებითა და მოღვაწეობით ქრისტიანულ რწმენას შეწირული (თუმცა, არა მისთვის წამებული) წმინდანი – ზედმიწევნით ასახავს ამ დიდი სასულიერო მოღვაწის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის არსს: მაქსიმემ
ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურაში „შავი მთის მწიგნობრულ სკოლად“ სახელდებულია მთარგმნელობითი მიმდინარეობა, რომელიც ჩაისახა XI საუკუნეში სირიაში მოღვაწე ქართველ ბერ-მონაზონთა მწიგნობრულ წრეებში.