მამუკა ბიჭაშვილი დაიბადა 1956 წლის 18 სექტემბერს, ამბროლაურის რაიონის სოფელ კვაცხუთში. მისი ფილოსოფიური მოღვაწეობა ემთხვევა საბჭოთა სისტემის რღვევის პერიოდს. სხვა ფილოსოფოსებთან ერთად, იგი ცდილობდა, რომ ფილოსოფიური აზროვნება გათავისუფლებულიყო დოგმატური მარქსიზმის კლიშეებისა და მეთოდოლოგიური სივიწროვისგან; 1977-1982 წლებში იგი სწავლობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის (თსუ) ფილოსოფიისა და ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე ფილოსოფიის მიმართულებით, ხოლო 1982-1985 წლებში კი ამავე უნივერსიტეტის ფილოსოფიისა და ფსიქოლოგიის ასპირანტურაში ფილოსოფიის მიმართულებით. 1985 წელს მამუკა ბიჭაშვილმა დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია ფილოსოფიაში და მიენიჭა ფილოსოფიის მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხი, ხოლო 1995 წელს კი მოიპოვა ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი; 1988-1999 წლებში იგი იყო თსუ-ს ფილოსოფიის ფაკულტეტის დოცენტი, ხოლო 1999 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე კი ამავე უნივერსიტეტის ფილოსოფიის პროფესორი; 2000-2002 წლებში იგი აგრეთვე იყო ილია ჭავჭავაძის ენისა და კულტურის უნივერსიტეტის დასავლური აზროვნების შემსწავლელი კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორი. 2005 წელს იგი იყო სოციალურ მეცნიერებათა ცენტრის ინტერდისციპლინარული მოდულის „სოციალური ცვლილებების პოლიტიკა“ ხელმძღვანელი, ხოლო 2006 წელს კი ეკავა თსუ-ს ენის ფილოსოფიის და ლოგიკის კათედრის გამგის თანამდებობა. მისი კვლევის სფეროს წარმოადგენდა: ენის ფილოსოფია, პოლიტიკური ფილოსოფია და ესთეტიკა.
მ. ბიჭაშვილი გარდაიცვალა 2015 წლის 21 იანვარს, ქ. თბილისში.
2.1. ენის ფილოსოფია
მამუკა ბიჭაშვილის ენის ფილოსოფიის ძირითადი ინტერესი ჭეშმარიტების აღწერის შესაძლებლობიდან გამომდინარეობს. ჭეშმარიტების გაგებამდე საჭიროა გაირკვეს ენის ბუნება, თუ რამდენად შეუძლია მას აღწეროს ჭეშმარიტება. ამისათვის იგი კლასიკური ფილოსოფიის მიერ დასმულ პრობლემებს მიმართავს, თუ როგორ არიან ისინი გამოსახულნი ენის ფილოსოფიაში. რეალობის ბუნების გარკვევისას წარმოიშობა პრობლემა რეალობის შემეცნების შესაძლებლობასთან მიმართებით. შემეცნებისა და რეალობის ურთიერთმიმართების პრობლემა, საბოლოო ჯამში, რეალობის ონტოლოგიურ სტატუსს უკავშირდება. აქედან გამომდინარე, საკითხი ეხება რეალობის ონტოლოგიზაციის პრობლემას. მკვლევარი გარკვეული ცნებებით და კონცეპტუალური სქემებით ოპერირებს, იმპლიციტურად ეწევა ცნების შესაბამისი ობიექტების არსებობის დაშვებას, მაშასადამე, მის „ონტოლოგიზებას“. საკითხი შემდეგნაირად დგას: მიუხედავად იმისა, რომ კანტი ახდენს ცნებისა და არსებობის ერთმანეთისაგან გამიჯვნას, ხომ არ ახდენს იგი საკუთრივ წმინდა გონების „ონტოლოგიზებას“?! მ. ბიჭაშვილის აზრით, კანტისთვის წმინდა გონება არსებულის სტატუსს ფლობდა. ეს კი უკავშირდება სირთულეს, რომელიც მანამდე ჯონ ლოკს ჰქონდა გაცხადებული „ჰომუნკულუსის“ პრობლემის სახით: თითოეულ ჩვენგანში, გარდა ჩვენი სუბიექტისა, არსებობს კიდევ სხვა თეორიული სუბიექტი, რომელიც განსაზღვრავს ჩვენს აზროვნებასა და მჭვრეტელობას. ამ პრობლემის გადაჭრისათვის მ. ბიჭაშვილი კ. ბაქრაძის ინტერპრეტაციას ეყრდნობა და ამით ცდილობს ქართული ფილოსოფიის ფაქტიური მდგომარეობის აღწერას. გარკვეულწილად, ქართული ფილოსოფიის ვითარების კრიტიკული გადააზრებაც საშუალებას იძლევა საიმისოდ, რომ ფილოსოფია გათავისუფლებული იქნეს იდეოლოგიური შტამპებისგან, დაძლეულ იქნეს შემეცნების თეორიაში ისტორიული მატერიალიზმის კონიუქტურა და ფსიქოლოგიზმი. ამ კონტექსტიდან გამომდინარე, მ. ბიჭაშვილი მიმართავს ენის ფილოსოფიას. ამ თვალსაზრისით კითხვა ენის ონტოლოგიზებას კი არ ეხება, არამედ საკუთრივ ენის ბუნების გარკვევას: რამდენად შეუძლია ენას აღწეროს სამყარო და სჭირდება თუ არა მას ონტოლოგიზება? კანტის მიერ დაფუძნებული ტრანსცენდენტალური რეალიზმისა და ფსიქოლოგიზმის ალტერნატივად ენის ფილოსოფია გვევლინება, რომელიც წარმოადგენს ანალიტიკური ფილოსოფიის მცდელობას, რომ მოხდეს შემეცნების თეორიული პრობლემის ლინგვისტური ინტერპრეტაცია, ხოლო, შემდეგ, ამ ახალი პოზიციიდან „ლინგვისტური შემობრუნების განხორციელება“. მ. ბიჭაშვილის აზრით, ენას აქვს გარკვეული უპირატესობები: (1). ენობრივი სფერო: მაშინ, როდესაც ენა გაგებულია ნიშანთა სისტემად, ის ობიექტურად ფლობს არსებობას და, როგორც გონით არსებებს შორის გადებული ხიდი, თავიდან აიცილებს ცოდნის ინტერსუბიექტური ხასიათის მაჩვენებელი სპეციალური არგუმენტაციის საჭიროებას; (2). ენა, როგორც ობიექტურ ნიშანთა სისტემა: ენა ფლობს საკუთარ სემანტიკურ, სინტაქსურ და პრაგმატულ განზომილებას, მაშასადამე, მისი ნიშნები არ დაიყვანება ფსიქიკურ განზომილებაზე; (3). ენამ, როგორც ინტერსუბიექტურმა რეალობამ შეიძლება შეასრულოს ის ფუნქციები, რომელთაც, ჩვეულებრივ, ტრანსცენდენტური სტრუქტურები ასრულებენ. ამით მოიხსნება ტრანსცენდენტალური სუბიექტის განსაკუთრებული რეალობის დაშვების აუცილებლობა. მ. ბიჭაშვილის აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანია სამეტყველო აქტების თეორიის წარმოშობა, რომელმაც სათანადოდ უნდა გაითვალისწინოს ენის ინტენციონალური მხარე. ჯ. სერლისა და ჯ. ოსტინის შრომები აჩვენებდნენ, რომ ანალიტიკურ ფილოსოფიაში კონტინენტური ფილოსოფიისთვის დამახასიათებელი ელემენტები გაჩნდა. სერლი პირდაპირ მიუთითებდა ჰუსერლზე, როგორც თავის ერთ-ერთ წინამორბედზე. ამ კონტექტში მ. ბიჭაშვილი ენობრივი მოქმედების ცნებებზე ამახვილებს ყურადღებას და ვარაუდობს, რომ თანამედროვე ენის ფილოსოფიაში შეიძლება ენობრივი თამაშების წესებმა შეასრულონ დაახლოებით იგივე ფუნქცია, რასაც წარმოსახვის ძალა წარმოადგენდა კანტისა და ჰუსერლის ფილოსოფიაში. ენობრივ სფეროს, მ. ბიჭაშვილის აზრით, დამოუკიდებელი ობიექტური სტატუსი აქვს, რომელიც მისი ობიექტური ბუნებით არის განპირობებული. იგი ცდილობს სამეტყველო აქტების ანალიტიკური თეორიის სუბიექტივისტური ინტერპრეტაცია ჰუსერლის ენის ობიექტივისტური გაგების ბაზისით შეავსოს; აქედან გამომდინარე, იგი აქცენტს აკეთებს ენობრივი თამაშის ფენომენზე, რომელიც მოძრაობს ყოფიერების როგორც რეალურ, ასევე, იდეალურ განზომილებაში. ენა ორივე განზომილებას ობიექტურ ფორმატში წარმოაჩენს. მ. ბიჭაშვილი სამეტყველო აქტების და მისი ელემენტების ანალიზისას ადგენს ოსტინის მიერ ჩამოყალიბებულ „ლოკუციურ“ (მეტყველება, იდიომა), „იულოკუციურ“ (არასამეტყველო) და „პრელოკუციურ“ (გამოუთქმელი აქტი, რომელიც ლოკუციური აქტების საშუალებით ხორციელდება) აქტებს შორის განსხვავებას. ამ აქტების საფუძველზე განიხილება გამოთქმების და საკუთრივ ენის, როგორც მოქმედების აქტის და მოვლენათა აღწერის შესაძლებლობა. განხორციელებული ანალიზის საფუძველზე, მ. ბიჭაშვილი გამოთქმათა ობიექტური მნიშვნელობის დადგენას ცდილობს. მაგრამ, ამ ჭრილში, აღმოჩნდება, რომ სერლისა და ოსტინის პერფორმატიული აქტების ინტერპრეტაცია საკმარისი ვერ იქნება გამოთქმათა ობიექტური მნიშვნელობის დადგენისათვის. სერლის მიერ მოწოდებული გამოთქმების მნიშვნელობათა საზრისი ადამიანური გონების პროდუქტს წარმოადგენს და, ამგვარად, ინტენციონალობა ვერ დაშორდება გონებას. აქედან გამომდინარე, მ. ბიჭაშვილი ენის ფილოსოფიის პრობლემატიკის გადაჭრის სხვა გზაზე მიუთითებს, რომელიც ენობრივ მნიშვნელობათა გააზრებას უკავშირდება. მან წარმოადგინა ენობრივ საშუალებათა მნიშვნელობების გააზრების რამდენიმე ფორმა: (1). ლ. ვიტგენშტეინის მნიშვნელობის ენობრივი ნიშნის გამოყენების ტიპი, სახე, რომელიც განისაზღვრება სხვადასხვა თამაშის წესებით, ხოლო წესების რაოდენობა კი განუსაზღვრელია; (2). ჰ. პ. გრაისის მნიშვნელობის სუბიექტივისტური თეორია, რომლის თანახმადაც გამოთქმის მნიშვნელობა არის გამომთქმელის განზრახვა - შეგვატყობინოს კონკრეტული ინფორმაცია; (3). ჯ. ოსტინის გარდამავალი თეორია, რომელსაც ენობრივი მოქმედების ცნება შემოაქვს. მოქმედება ოსტინისათვის განზრახვებით წარმართული აქტივობაა, რომელიც განსაზღვრავს გამოთქმის მნიშვნელობას; (4). ჯ. სერლის თეორია, რომელიც ყველაზე ახლოს კლასიკურ კონცეპტუალიზმთან დგას; (5). მნიშვნელობის ჰუსერლისეული კონცეფცია, რომელიც არ არის თავისუფალი პლატონური ელემენტებისგან, მაგრამ უზრუნველყოფს ობიექტურ ბაზისს ენისთვის. მ. ბიჭაშვილის აზრით, მის მიერ განხორციელებული კვლევა იმგვარი ჰორიზონტის ძიებას გულისხმობს, რომელიც თავისუფალი იქნება როგორც ტრანსცენდენტალური სუბიექტის ჩარჩოებისგან, ასევე, ფსიქოლოგიზმის მავნე ზეგავლენებისგან.
2.2. გოტფრიდ ვილჰელმ ლაიბნიცის ენის ფილოსოფია და მეტაფიზიკა
მამუკა ბიჭაშვილის კვლევის ობიექტს ქმნის ლაიბნიცის მიერ წარმოდგენილი „მეტაენის შესაძლებლობა“. მ. ბიჭაშვილის აზრით, ეს საკითხი უშუალოდ უკავშირდება ლაიბნიცის ფილოსოფიურ-თეოლოგიურ წარმოდგენებს. მას მიაჩნია, რომ ლაიბნიცი ცდილობს ადამის ენის ანუ უნივერსალური ენის გაგებას/აგებას, რომელიც ყველა შესაძლო სამყაროსათვის თავსებადი იქნება. იგი ვარაუდობს, რომ ლაიბნიცის სისტემა ერთ-ერთი (თუმცა, არა ერთადერთი) ფილოსოფიაა, რომელიც აქტიურად იყენებდა შესაძლო სამყაროების ცნებას არა მხოლოდ ზოგადი სისტემური მიზნებისთვის, არამედ სავსებით კონკრეტული ფილოსოფიური პრობლემების გადასაჭრელად. ლაიბნიცის ენის ფილოსოფია სრულად ემყარება მის მეტაფიზიკას. მათ შორის კიდევ უფრო დიდი კავშირია, ვიდრე ამას მოითხოვს სისტემის ცნება. ენის პრობლემა ლაიბნიცის ფილოსოფიაში მჭიდრო შეხებაშია მის მოძღვრებასთან იდეებისა და შემეცნების შესახებ, რამდენადაც ამ საკითხების კვლევას ღვთაებრივი ცოდნის პრობლემისაკენ მივყავართ; ამდენად, ენის პრობლემა უკავშირდება რელიგიურ თემატიკას. წმინდა ეპისტემოლოგიური აზრით, საქმე შეეხება ენობრივი ნიშნების ფუნქციას და როლს ღვთაებრივ ცოდნასთან საზიარებლად. რამდენად შეუძლია ღმერთის მიერ მისსავე ხატად შექმნილ არსებას (ადამიანს) მიუახლოვდეს ღვთაებრივ სიბრძნეს? რამდენად შორს შეიძლება წავიდეს ადამიანი სამყაროს შეცნობაში? მ. ბიჭაშვილის აზრით, ეს არის ძალზე ზოგადი სახის კითხვა, რომელზეც უნდა გვიპასუხოს ლაიბნიცის ენის ფილოსოფიამ. ეს კითხვა არ წამოჭრილა მხოლოდ შემეცნების პრობლემების კვლევის საჭიროებით. არსებობდა უფრო ღრმა მსოფლმხედველობრივი ფუნდამენტი, რომელშიც ლაიბნიცს არასდროს შეუტანია ეჭვი. აქ იგულისხმება წმინდა წერილი, ბიბლია, რომლის ყოველი თეზისი ლაიბნიცისთვის, როგორც ღრმად მორწმუნე ადამიანისათვის ურყევ ჭეშმარიტებას წარმოადგენდა. ადამის მიერ ცხოველთა სახელდება (დაბ. 2,19-20), სიკეთისა და ბოროტების ნაყოფის შეცნობა, ღმერთის დიალოგი ადამიანთან სრულდება ადამისათვის მიცემული შემდეგი ღვთაებრივი შეფასებით: „აჰა, გახდა ადამიცა როგორც ერთი ჩვენთაგანი“ (დაბ. 3,22). მაგრამ, როგორ გავიგოთ ბიბლიის ეს სიტყვები? რამდენად შეუძლია სასრულ არსებას, ადამიანს, ეზიაროს უსასრულო სიბრძნეს და, მაშასადამე, თავად უსასრულობას?
სასრულის და უსასრულოს დიალექტიკა ლაიბნიცისთვის, ბევრი შემდგომი ავტორისგან განსხვავებით, არ ქმნის გადაულახავ პრობლემას. ადამიანი შეიძლება ვერასოდეს გახდეს აბსოლუტური ცოდნის მფლობელი, მაგრამ არა იმის გამო, რომ ის სასრული არსებაა. ამ მიმართულებით გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება სწორი ინსტრუმენტების შემუშავებას „ადამის ენისათვის“, რაც ორი გზით შეიძლება განხორციელდეს: (ა) მიზანდასახულად შევქმნათ მეცნიერების მიზნებისათვის საჭირო „იდეალური“ ენა ან (ბ) ჩვენს ბუნებრივ ენაში ვეძებოთ ღვთაებრივი სიბრძნის ნაპერწკალი.
მ. ბიჭაშვილის აზრით, ლაიბნიცს ადამიანური გონება, რომელიც თანამედროვე მეცნიერებამ ხელოვნური ინტელექტის პარადიგმად აქცია, ღვთაებრივი ინტელექტის ანალოგიით ჰქონდა გააზრებული, ხოლო ღმერთის მიერ სამყაროს მართვა შესაბამისი პროგრამით, „პრესტაბილური ჰარმონიით“ იყო დარეგულირებული. სულიერი და ნივთიერი მოვლენების პარალელიზმი, ჰარმონია მათ შორის, სათანადო ასახვას პოვებს ლაიბნიცის ჭეშმარიტების კოჰერენტულ თეორიაში. ამ თეორიით გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს არა შესაბამისობას (კორესპონდენციას) საგნობრივ ხდომილებებს და ჩვენს აზრებს, ენობრივ საშუალებებს შორის, არამედ ჰარმონიას თავად ჩვენს გამოთქმებსა და იდეებს შორის.
ჭეშმარიტების კოჰერენტული თეორია ზედმეტს ხდის მიკროკოსმოსის და მაკროკოსმოსის თანხვედრის ძიებას, რადგანაც როგორც ერთი, ასევე მეორე „დაპროგრამებულია“ ერთი და იგივე, ღვთაებრივი ჭეშმარიტების სიმბოლური კოდების ენაზე. სწორედ ამიტომაა, რომ მონადას არ სჭირდება ფანჯრები, არ სჭირდება საკუთარი თავიდან გარეთ გაღწევა. ჭეშმარიტებასთან საზიარებლად, მნიშვნელობების ექსპლიკაციის შემდეგ, გადამწყვეტი ფუნქცია აქვს არა იმდენად ამ სიმბოლოების „გამჭვირვალედ ქცევას“, რამდენადაც სიმბოლოებს შორის მიმართებების ნათელყოფას. ეს კი სინტაქსის საქმეა, რომელიც, აღწერს რა სიმბოლოებს ჩართულობის, ეკვივალენტურობის თუ სხვა სახის ოპერაციებში, გვიმხელს სამყაროს სიღრმისეულ მეტაფიზიკურ შრეებს. სწორედ ამ ვითარებას გულისხმობდა ლაიბნიცი, როდესაც მიუთითებდა, რომ ჭეშმარიტების პირობები ნიშანთა კავშირებსა და მიმართებებში მდგომარეობსო. აქედან გამომდინარე, მ. ბიჭაშვილის აზრით, ცხადია „რაციონალური გრამატიკის“ დანიშნულება. აქ გასაგები ხდება, თუ რა საერთოს ეძებდა ლაიბნიცი მათემატიკას, ლოგიკასა და ენათმეცნიერებას შორის, როდესაც ასეთი მონდომებით ეძიებდა შესაძლო პროპორციებს და თანაზომადობას სრულიად განსხვავებულ ბუნების ელემენტებს შორის. „პროპორციები“, მოცემულ შემთხვევაში, მხოლოდ „ჰარმონიის“ სხვა სახელია, რომლის პრესტაბილურობაზე ამდენს მოგვითხრობს „თეოდიცეა“.
მ. ბიჭაშვილის თვალსაზრისით, ლაიბნიცის ინტერესი მათემატიკის მიმართ განპირობებული იყო იმით, რომ „რიცხვი მეტაფიზიკური სიმბოლოა“ და რომ მათემატიკური განტოლებები მოწოდებულია პრესტაბილური ჰარმონიის არსის წარმოჩენისკენ. ყოვლადბრძენი ღმერთისგან განსხვავებით, ადამიანი შეზღუდული არსებაა და თუ მას სამყაროს შეცნობა სურს, ამის საუკეთესო საშუალებაა იმგვარი მათემატიკური სიზუსტის მქონე ენის კონსტიტუირება, რომელიც გახდებოდა გასაღები კოსმიურ ჰარმონიასთან საზიარებლად.
მამუკა ბიჭაშვილის კვლევის ერთ-ერთ ობიექტს - საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ - პოლიტიკური ფილოსოფია წარმოადგენს. კერძოდ, მისი საგანგებო ინტერესის ქვეშ ექცევა პოლიტიკური ძალის საკითხი. პრობლემა არსებითად უკავშირდება საქართველოში სამოქალაქო ომის შემდეგ წარმოქმნილ პოლიტიკურ ქაოსს და ქართული იდენტობის დაა პოლიტიკური ბედისწერის ფილოსოფიურად გააზრების პრობლემას. პოლიტიკური ფილოსოფია მ. ბიჭაშვილის მიერ გაიაზრება როგორც ახალი პოლიტიკური საზოგადოების შექმნის ინსტრუმენტი და ერთგვარი მეთოდოლოგიური ორიენტირი ხდება საქართველოს პოლიტიკური პროცესების გააზრებისთვის. მ. ბიჭაშვილი ცდილობს, პოლიტიკური აზროვნების ისტორიის კონტექსტებიდან გამომდინარე, პოლიტიკის მეცნიერებების მეთოდოლოგიური პრინციპების ჩამოყალიბებას და ამ მიმართებით საქართველოს გეოპოლიტიკური ვითარების, მისი შესაძლო პოლიტიკური ორიენტირებისა და პოლიტიკური თამაშების ვექტორების გააზრებას. პოლიტიკური ფილოსოფიის გაგებისათვის მ. ბიჭაშვილი იკვლევს პოლიტიკური ფილოსოფიის საგნობრივ ველს. მისთვის ამოსავალი მოაზროვნე პოლიტიკური ფილოსოფიის გაგებისას ლეო შტრაუსია. პოლიტიკური ფილოსოფიის ამოცანას კი წარმოადგენს პოლიტიკური ცოდნის უნივერსალიზაცია, რომელიც ღირებულებითი არჩევანის პრინციპებით ყალიბდება. მ. ბიჭაშვილი იზიარებს შტრაუსის პოზიციას, რომ თავი უნდა იქნეს არიდებული პოზიტივიზმისა და ისტორიციზმის ბრმად მიდევნების რისკებისგან, რაც, განსაკუთრებით, მარქსისტულად გაგებულ სოციალურ მეცნიერებებს ახასიათებთ. აქედან გამომდინარე, სოციალური მეცნიერება ამერიკის შეერთებული შტატებისა და, საერთოდ, დასავლური ცივილიზაციის, კაცობრიობის პოლიტიკური მისწრაფებების ვერგაგების რისკის ქვეშ დგას.
მამუკა ბიჭაშვილის ესთეტიკური შეხედულებები მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს ქართული ესთეტიკური აზროვნების განვითარებაში. უნდა აღინიშნოს მისი ჰერმენევტიკული მიდგომები და ინტერპრეტაციები, რომლებიც ახალი კუთხით წარმოაჩენს ქართული ლიტერატურისა და ხელოვნების ნიმუშებს. თავისი ესთეტიკური მრწამსის გახსნისთვის მ. ბიჭაშვილი ქართული კულტურის ორ მნიშვნელოვან ფიგურას მიმართავს: დავით გურამიშვილს და ნიკო ფიროსმანს. მ. ბიჭაშვილის მიერ გურამიშვილის პოეზიის განხილვა ხდება მ. ჰაიდეგერის ჰერმენევტიკის პერსპექტივიდან. მან სტატიების სერია მიუძღვნა გურამიშვილს, რომელიც, მისი აზრით, როგორც ქრისტიანი მისტიკოსი, ეგზისტენციალურ ხდომილებაში გვევლინება ყოფიერების გამხმოვანებლად. მ. ბიჭაშვილი გურამიშვილის ნააზრევს ჰაიდეგერის ყოფიერების ფილოსოფიის პერსპექტივიდან ხედავს, რომელიც ენას განიხილავს ადამიანის ყოფიერებაში გარდატეხილი ეგზისტენცის ხმად. აქედან იღებს დასაბამს „დავითიანში“ მოცემული საკუთარი თავის გამოკითხვა ფენომენოლოგიური ჰერმენევტიკის პერსპექტივიდან. მ. ბიჭაშვილი ერთგვარ მეთოდოლოგიურ ექსკურსს მიმართავს „დავითიანის“ ტექსტის გასაგებად. იგი, სტრუქტურალისტური თეორიების ანალიზის კვალდაკვალ, „დავითიანის“ გაგების მეთოდოლოგიურ ორიენტირად ფენომენოლოგიურ ინტერპრეტაციას იღებს საფუძვლად. ფენომენოლოგიაში ყოფიერის გაცხადების პერსპექტივა ჩანს. უფრო მეტიც, ის ამ ყოფიერის გახმოვანების საშუალებას იძლევა. ენის სემიოტიკური თეორია აღნიშნულისა და აღნიშვნადის დიქოტომიაში ვერ გასცემს პასუხს სამყაროს საზრისის საკითხს, რადგანაც აღნიშნულსა და აღნიშვნადს შორის არავითარი ორგანული კავშირი არ არსებობს. აღნიშნულსა და აღნიშვნადს შორის კავშირის დასამყარებლად სპეციალური კონვენციური აპარატია საჭირო. ჰაიდეგერის ენის თეორია ნიშნების სისტემიდან კი არ გაიგებს სამყაროს, არამედ ფენომენიდან. ფენომენი კი საკუთარ თავს აჩვენებს თავის თავში. ამგვარად, გურამიშვილის „დავითიანში“ ჩვენ წარსულის ხმა გვესმის. ამ კუთხით, „დავითიანის“ სამყაროს აღწერის პერსპექტივაში განსხვავებულია სამყაროს აღწერის შესაძლებლობა - ნიშანი, როგორც ჩვენება, და ნიშანი, როგორც მიმართება. ამ კონტექსტში „დავითიანი“ წარმოადგენს ადამიანის სამყაროში ყოფნის სტრუქტურას, რომელიც სიკვდილის წინაშე მდგომი პიროვნების ეგზისტენციალურ საზრისს აჩვენებს. „დავითიანის“ ენაში, როგორც ყოფიერების სახლში, განსხეულებულია ადამიანის ბედისწერა, რომელიც არის ყოფნა დაბადებასა და სიკვდილს შორის. სამყაროში ყოფნა წარმოდგენილია როგორც ფინალური ყოფნა, რომელიც ეხება თავად გურამიშვილის პერსონას და, საერთოდ, ადამიანს, აგრეთვე, ყოველივე იმას, რაც თავს აჩვენებს ადამიანურ ყოფიერებაში, როგორც სამყაროში ყოფნაში, სადაც ყოველივე ადამიანის ხელთქმნილი არსებული (საგნები, მოვლენები, სახელმწიფოები) საერთო ბედისწერას ემორჩილება. ამგვარად, სამყაროში ყოველივე არსებულის შესაძლებლობა გურამიშვილის ენობრივ გარემოში საკუთარ თავს აჩვენებს როგორც საწუთროს - ადამიანური ყოფიერების ბედის გამოვლინების ონტოქრონოლოგიურ პირობას. ამ პერსპექტივიდან გამომდინარე, „დავითიანში“ ვლინდება დროითობის გადალახვა, ადამიანის ფინალური საზრისის დაძლევა ქრისტეს მისტიურ სხეულთან - მარადიულ სიცოცხლესთან - ზიარების აქტით. საწუთროსა და სამყაროს გაგება ქრისტეს პოეტურ ენაში ჩვენებით გამოიხატება, როგორც ადამიანური ბედისწერის ეგზისტენციალური თანაგანცდა.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მ. ბიჭაშვილის მიერ ფიროსმანის შემოქმედების გაგება ჰერმენევტიკის თვალსაწიერიდან. ფიროსმანი „პრიმიტივისტად“ განიხილება ხელოვნების კრიტიკოსების მიერ, თუმცა, ეს შეფასება არ არის თვითკმარი გამოხატულება იმისა, რასაც თავად ეს ხელოვანი წარმოადგენს. მაგრამ საკუთრივ „პრიმიტივიზმის“ ცნების ფილოსოფიურ კონტექსტში ანალიზისას ფიროსმანი წარმოგვიდგება „ჭეშმარიტ მხატვრად“, რომელიც ყოფიერების გახსნის საწყისებთან დგას. ამ კუთხით, ფიროსმანი, როგორც სამყაროს დაუფარაობის გამხმოვანებელი, უფრო ნარატორია, ვიდრე მისი გამომკვლევი. ამდენად, ფიროსმანის ხელოვნება ნიშანთა სისტემის ნარატიულ დისკურსში წარმოგვიდგება. მ. ბიჭაშვილი ფიროსმანის სამყაროს გაგებისათვის მეთოდოლოგიურ ექსკურსს მიმართავს და ნარატიული დისკურსის „ინსტრუმენტარიებს“ აანალიზებს. იგი გამოყოფს ოთხ ძირითად „ინსტრუმენტარიას“: (ა) სუბსტანტივურ ინფორმატივს, (ბ) აქციდენციურ ინფორმატივს (ხდომილებას), (გ) სიუჟეტურ სუბიექტსა და (გ) სივრცისა და დროის მარკერებს. ამ ოთხი ელემენტის კომბინაციის საფუძველზე აიგება ნარატიული დისკურსის ფორმალური სტრუქტურა და დინამიკა, რომელიც გამომსახველობასა და წერაში მოგვეცემა. მ. ბიჭაშვილი მხედველობაში იღებს ფერდინანდ დე სოსიურის მიერ გაკეთებულ განსხვავებას მხატვრულ-გამომსახველობით (სინქრონულ) და წერილობით (დიაქრონულ) ტექსტებს შორის და მიუთითებს, რომ ისინი თავისი სტრუქტურით ძალიან ახლოს არიან ერთმანეთთან. ფიროსმანის ნარატიული სტრუქტურის გაგებისთვის მ. ბიჭაშვილი ქრისტიანული იკონოგრაფიის სტრუქტურასაც მიმართავს, სადაც ხდება ტაძრებში გამოსახული ქრისტიანული ნარატიული დისკურსის გახსნა. არსობრივად ეს წერისა და ხატვის იდენტური ფორმაა, სადაც ხატვით ყოფიერების სამყაროს აღწერა/გამოსახვა ხდება. ხატვა და წერაც ნიშანთა სისტემას წარმოადგენს, რომელიც ყოფიერების სამყაროს შესახებ მოგვითხრობს. ფიროსმანის გამომსახველობითი ენა ყოფიერების სახლს აღწერს, რომელიც სამყაროს ყოფიერების აღწერის არქაულ ენას უახლოვდება.
(ა) მამუკა ბიჭაშვილის მონოგრაფიები
• თეორიული ენის ონტოლოგიური ბაზისი და ონტოლოგიის რეფერენტები, თბილისი: „თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა“, 1985 წ.
• სამეტყველო მოქმედების ანალიტიკური თეორია, თბილისი: „გონი“, 1994 წ.
• ლექციები პოლიტიკური ძალის თეორიაში (სახელმძღვანელო), თბილისი: „ნეკერი“, 2001 წ.
• ლაიბნიცის მეტაფიზიკა და ენის ფილოსოფია, თბილისი: „მერიდიანი“, 2005 წ.
• პოლიტიკური თეორია, თბილისი: „სოციალურ მეცნიერებათა ცენტრი“, 2006 წ.
• პოლიტიკური თეორიები (წიგნი მეორე), თბილისი: „უნივერსალი“, 2009 წ.
• ნარკვევები პოლიტიკურ თეორიაში, თბილისი: „უნივერსალი“, 2012 წ.
(ბ) მამუკა ბიჭაშვილის რჩეული სტატიები
• საწუთროს გურამიშვილისეული გაგება და ჭმუნვა, ჟურნალში: „ლიტერატურა და ხელოვნება“, №6 (თბილისი, 1991 წ.), გვ. 5-47.
• კრიზისი და მისი ცნობიერების მოდიფიკაციები, კრებულში: ჭკუა ვაისაგან. სტატიები, რედაქტორი - გ. ჭუმბურიძე, თბილისი: „ლიცეუმი“, 1994 წ., გვ. 83-108.
• „რუსეთი ერთი, რუსეთი ორი...“, ალმანახში: „საზოგადოება და პოლიტიკა“ I (თბილისი, 1996 წ.), გვ. 7-44.
• საქართველოს გეოპოლიტიკური მდგომარეობისათვის, ალმანახში: „საზოგადოება და პოლიტიკა“ I (თბილისი, 1996 წ.), გვ. 113-136.
• ინსტრუმენტარიები ფიროსმანის ნარატიული დისკურსის ფორმალური ანალიზისათვის, ჟურნალში: „ახალი პარადიგმები“, №1 (თბილისი, 1998 წ.), გვ. 68-80.
• ქართული ნაციონალიზმი, ალმანახში: „საზოგადოება და პოლიტიკა“ II (თბილისი, 1999 წ.), გვ. 183-199.
• ენის ფილოსოფია საქართველოში, წიგნში: მესამე საერთაშორისო ქართველოლოგიური სიმპოზიუმის მასალები, შეადგინა ელ. ხინთიბიძემ, თბილისი: „თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა“, 1999 წ., გვ. 282-285.
• ლაიბნიცი ადამის ენის შესახებ, ჟურნალში: „ახალი პარადიგმები“, №2 (თბილისი, 1999 წ.), გვ. 99-111.
• ამერიკის შეერთებული შტატების ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგია XXI საუკუნეში, კრებულში: „სტრატეგიული კვლევები“, №1 (თბილისი, 1999 წ.), გვ. 61-71.
• ნეოევრაზიული გეოპოლიტიკა, კრებულში: „სტრატეგიული კვლევები“, №1 (თბილისი, 1999 წ.), გვ. 85-96.
• მეცნიერება და სამხედრო საქმე, კრებულში: „სტრატეგიული კვლევები“, №1 (თბილისი, 1999 წ.), გვ. 151-159.
• ბეგიაშვილი არჩილ თედოს ძე (1928, თბილისი - 1996, თბილისი), წიგნში: ქართველ ფილოსოფოსთა ლექსიკონი: პერსონალია, თბილისი: „ოაზისი“, 2000 წ., გვ. 86-89.
• კონსტრუქციები შელინგის მითოლოგიის ფილოსოფიაში, ჟურნალში: „ახალი პარადიგმები“, №6 (თბილისი, 2002 წ.), გვ. 5-50.
• დავით კასრაძე ნიცშეს ფილოსოფიის შესახებ, კრებულში: ნიცშე საქართველოში. ეძღვნება თამაზ ბუაჩიძის ნათელ ხსოვნას, რედაქტორ-შემდგენი და წინათქმის ავტორი - თ. ირემაძე, თბილისი: „არხე“, 2007 წ., გვ. 57-69.
• დავით გურამიშვილი და „დავითიანი“, ჟურნალში: „სემიოტიკა“, №5 (თბილისი, 2009 წ.), გვ. 47-55.
• ისტორია მეცნიერებათა არქეოლოგიის შუქზე. დავით ბაგრატიონი - ენა, ისტორია, მეცნიერება, ჟურნალში: „სემიოტიკა“, №5 (თბილისი, 2009 წ.), გვ. 194-206.
• ენობრივი თამაშები და იგივეობის პრობლემა, კრებულში: აუცილებლობის ასპექტები: აპრიორულობა, იგივეობა, წინააღმდეგობა. ეძღვნება მიხეილ ბეჟანიშვილს, მასწავლებელსა და მეგობარს დაბადებიდან 75 წლისთავის აღსანიშნავად, რედაქტორები - ლ. მჭედლიშვილი და თ. ცხადაძე, თბილისი, 2009 წ., გვ. 39-64.
• სამოქალაქო საზოგადოება საქართველოში, კრებულში: ძალაუფლება და საზოგადოება საქართველოში, მთავარი რედაქტორი - მ. მუსხელიშვილი, თბილისი: „უნივერსალი“, 2009 წ., გვ. 99-111.
• Schelling on Symbolic Language, ჟურნალში: „ფილოსოფიურ-თეოლოგიური მიმომხილველი“, №4 (2014 წ.), გვ. 44-55.
• Gibt es neuplatonische Elemente in Leibniz΄ Philosophie, in: Selbst – Singularität – Subjektivität. Vom Neuplatonismus zum deutschen Idealismus, herausgegeben von Th. Kobusch, B. Mojsisch, O. F. Summerell, Amstaerdam/Philadelphia: B. R. Gruner, 2002, გვ. 241-248.
ციტირების წესი